Se Helena Villar Janeiro falaba de nós, agora tamén o fai o crítico literario Ramón Nicolás, tanto n'"A Voz de Galicia" como no seu blogue "Caderno da crítica":
Para combater a violencia machista débense usar todas as armas posibles e esta, procedente do ámbito docente, é ademais de necesaria por preventiva merecente de aplauso. Desde o IES Laxeiro de Lalín, a profesora Gracia Santorum mobilizou alumnado e profesorado para construír un xuntoiro de imaxes e poesía en forma de ilustracións e haikus -eses breves poemas tan proclives á reflexión-, que promovese a concienciación do que é o amor mal entendido. No proxecto implicáronse, ademais, voces que son parte do máis brillante do noso sistema literario.
Este texto publicouse nas páxinas do suplemento “Fugas” de La Voz de Galicia, o 29 de xaneiro de 2016, baixo o título de “Espléndida iniciativa”.
O 16 de decembro foi un dos días máis especiais das nosas vidas educativas.
O traballo realizado o curso pasado por toda a comunidade educativa vía a luz en forma de libro, grazas á Secretaría Xeral de Igualdade que prestouse á súa publicación, destacando a súa calidade humana, artística e literaria, que tanto Susana López Abella, Secretaria Xeral, como Belén Liste apreciaron e puxeron en valor, e a quen nunca agradeceremos bastante.
Foi unha mañá de intensos nervios -que nos xogaron algunha mala pasada...!- e coa presenza de autoridades educativas que quixeron enxalzar así o acto. Pero o máis importante estaba neste noso orgullo colectivo dun traballo colaborativo ben feito.
Grazas tamén a escritores e escritoras pola súa colaboración e moi especialmente a Carlos Negro e a Chus Pato que se prestaron a estar connosco e a ler algúns poemas como guinda final do acto.
A violencia machista percorre o
mundo de diversos modos nunha escala variada de consecuencias que teñen no cume
o feminicidio. Máis ou menos disimulado ou tolerado pola tradición e polas
leis, o patriarcado sitúa a muller un paso detrás do home. Veño dicindo que, se
superamos esta desigualdade estrutural, no futuro considerararase a situación pola
que pasaron as mulleres -aínda hoxe no mundo que recoñece a igualdade nos
dereitos humanos- máis anómala que a escrivitude da raza negra. As mulleres somos
máis de metade da humanidade e a desigualdade non vén da man de mercadeiros sen
escrúpulos e amos sen consideración, senón do contorno familiar, social e
institucional que nos rodea.
Tan grave eiva só a pode vencer a
educación, que é quen garante os cambios. Pero ha ser unha educación que mostre
a igualdade real de mulleres e homes en todo o seu curriculum oculto, pois non
chega con predicar, que hai que dar exemplo. A aprendizaxe da igualdade
apréndese pola inmersión na igualdade. E niso tense que implicar a sociedade en
xeral, moi particularmente os medios que transmiten valores máis ou menos
ocultos nas mensaxes. O papel da familia é moi importante, máis tamén precisa
que se interveña sobre ela pedagoxicamente por ser unha das grandes herdeiras e
transmisoras dun comportamento viciado por moitos séculos. Neste concepto
globalizador da educación, ten un destacado papel o sistema educativo oficial
en toda a súa complexidade, desde os planos de estudo e a filosofía que os
inspira, ata o trato persoal dos membros da comunidade educativa, pasando polos
programas que desenvolven os planos, os materiais que se utilicen e as actividades
de aprendizaxe que se propoñan.
No contexto de escola educadora
para a igualdade e contra a violencia de xénero, naceu un proxecto colaborativo
no IES Laxeiro (Lalín) da man da profesora Gracia Santorum, que foi
involucrando departamentos e alumnado, arredor da idea do amor en igualdade,
sen dominio nin violencia, na creación literaria a través dunha das
formas-subxénero aparentemente máis sinxela: o haiku. Nestes pequenos poemas
–tres versos de 5, 7 e 5 sílabas- arredor da relación de parella e contra o
maltrato machista, o alumnado foi facendo os seus textos que pasaron a ser
ilustrados por outro alumnado nas clases de educación artística. Ao alumnado
seguírono profesoras e profesores que tamén fixeron o traballo de escribir e
ilustrar haikus contra a violencia de xénero. Finalmente, 42 escritoras e
escritores foron convidados a completar esta obra literaria, ilustrada por Mar
García e Aránzazu Diñeiro. O resultado deste traballo foise mostrando de
diversos modos a outros centros e ao público. Estivo en cartaces, nas redes
sociais e nun blogue. Finalmente foi publicado pola Xunta de Galicia nun libro
fermosísimo na forma, que honra o que o nome do centro representa, e selecto no
contido que pretende transmitir: “Libro do mal amor. Contra a violencia de
xénero”. Moitos parabéns.
O noso agasallo de Nadal veu este ano en forma de "post" no blogue deManuel Bragado, falando do noso Libro do Mal Amor. Desde aquí queremos agradecerlle a súa xenerosidade e o pulo ofrecido a este proxecto que tanto nos ilusionou:
Cando visitei o IES Laxeiro de Lalín, Gracia Santorum agasalloume un exemplar do Libro do mal amor. Haikus contra a violencia de xénero. Unha auténtico alfaia, tanto pola calidade da edición como pola experiencia didáctica que supón, onde alumnado e profesorado do centro abordaron un labor colaborativo no que reflexionan sobre a violencia e o machismo utilizando os recursos expresivos da poesía e da ilustración. Traballo artístico ao que se sumaron máis de corenta escritores e escritoras que crearon cadanseu haiku denunciando o feminicidio. Máis alá da valiosa achega artística, tanto dos textos como da ilustración, este libro testemuña o interese dun enfoque didáctico transversal e interdisciplinar que aborda co alumnado de secundaria o ADN do machismo, onde xermola o mal amor, eses comportamentos de posesión que constitúen expresión do modelo de amor romántico tan nocivo. Parabéns por tan modélico traballo a Gracia Santorum, promotora da experiencia, como á comunidade educativa, que dirixe Uxío Grande. Orgullo de ensino público galego!
Este mércores foi día grande no IES Laxeiro. O traballo do curso pasado veuse recompensado en forma de libro que accedeu a publicar a Secretaría Xeral de Igualdade. Foi día de nervios, dalgunha metedura de pata, de enfados, de discursos, de agradecementos e de esperanza. Non imos parar aquí, seguiremos a loitar cada día contra esta lacra social chamada FEMINICIDIO. Non, non cansamos.
O acto comezou cunha actuación de "Máis que danza", un grupo de Lalín que entre as súas orixinais coreografías tamén teñen en contra que hai que loitar dende todos os frentes e no que actúan alumnas e alumnos do noso centro.
Como aínda non temos os nosos propios vídeos deixámosvos un vídeo do mesmo baile que atopamos:
Logo, un grupo de alumnado de 4º de ESO, comandado pola profa de música Ana Dios, interpretaron unha canción orixinal que mestura melodía e rap.
E logo presentamos o libro. Na mesa, Uxío Grande, director deste centro, Susana López Abella, Secretaria Xeral de Igualdade, Román Rodríguez, Conselleiro de Educación e Gracia Santorum.
Hoxe é, para
min, un día de agradecemento, pero tamén o é de esperanza.
Quero comezar dando as grazas a todo o equipo directivo, en
especial ao director por confiar en min desde o momento en que crucei a porta
deste centro.
Grazas ao Departamento de galego por colaborar e traballar na
iniciativa. Fáltanos Hortensia, tamén
está aquí o froito do seu traballo.
Pero sobre todo, grazas ás nosas artistas, Mar e Arancha,
porque sen elas nada disto sería posible. Son elas as que deberían estar nesta
mesa, non eu. Grazas pola ilusión coa
que contemplan –contemplades- cada nova proposta; polas magníficas ilustracións
realizadas; porque cada vez que chegaba unha nova colaboración mirábanme
preguntando se esta sería a última, que cando acabaría unha bóla de neve que
medraba cada día, mes a mes. Grazas por manter a ilusión e o exercicio do
traballo como prioritario. A Mar debémoslle mesmo a maquetación do libro, e
pódovos asegurar que foron moitas as horas empregadas e moitas as dores de
cabeza!
Grazas a vós, alumnado
do centro, por escribir e ilustrar e sobre todo por cavilar o que supón esta
lacra social chamada violencia de xénero. De todos os vosos traballos
escollemos 152 por cuestións de espazo.
Grazas aos 42 escritores e escritoras que colaboraron
desinteresadamente. Grazas, Carlos Negro, porque ti iniciaches esta parte do
proxecto e estás hoxe connosco para celebralo; grazas, Chus Pato, por seguir
adiante e por vir canda nós esta mañá a celebralo.
Grazas a Susana, Secretaria Xeral de Igualdade, por nos
apoiar dende o momento en que te visitamos.
E grazas ao Conselleiro de Educación, Román Rodríguez, por
facer que isto medre.
Somos educadores e educadoras, e o noso discurso sempre parte
deste punto de vista; ser profesor ou profesora acarrea unha responsabilidade
engadida, a de sermos faros de conduta. Este proxecto serve para reafirmarnos
nunha idea que pretendemos transmitirvos: que
debemos loitar por perseguir os nosos soños e que estes só se conseguen
a base de traballo e esforzo. Esa falsa idea de que todo nos vén dado facilmente
debemos desbotala; o feito de estarmos hoxe aquí, podedes estar seguros, é a consecución de moito, moito traballo. Detrás
deste libro hai horas e horas, pagadas co orgullo do traballo ben feito e do
traballo en equipo que comparte preocupacións e responsabilidade por unha educación
igualitaria que remate na constitución dunha sociedade máis xusta. Que
necesaria é a educación en igualdade! Así como temos unha figura de
normalizador lingüístico deberiamos ter unha figura que nos guiase pola senda
da igualdade; estou certa de que debería constituírse como unha materia máis do
voso currículo.
Pero dicía que hoxe é un día de agradecemento e esperanza.
Esperanza, si, posta en vós, alumnado do IES Laxeiro, futuro
do noso país, da nosa vila. Nas vosas mans está que a situación actual cambie.
Unha situación que fala de que unha de cada oito mulleres sofre violencia
física ou sexual por parte da súa parella. Pero a violencia vai máis alá. O 33%
das españolas ten padecido violencia psicolóxica; a metade, acoso sexual; o 11%
agresións sexuais antes do 15 anos. A violencia que exercen sobre nosoutras por
pura cuestión de xénero é máis palpable aínda cando logramos acceder ao poder:
o 75% das europeas que ocupan postos de responsabilidade nos seus traballos
afirma ter sufrido acoso laboral.
Na última década máis de 700 mulleres foron asasinadas en
España. É dicir, a violencia machista ten provocado máis vítimas que o
terrorismo de ETA. E falamos de vítimas mortais, non das miles de mulleres que
viven cada día atemorizadas, golpeadas, silenciadas, vilipendiadas...
Isto chámase FEMINICIDIO.
Sodes vós, mozos e mozas, quen pode construír un futuro en
igualdade. Lemos e sabemos que constituídes arestora un grupo de risco, que vén
dado por un problema estrutural de base, por unha sociedade que manda mensaxes
negativas que vós aceptades e acatades sen cuestionar; cadeados nas pontes como
símbolo de amor (cando o amor debe significar liberdade e respecto); libros e
películas que enxalzan o mito do amor romántico (un amor romántico que relega a
muller como obxecto do home); publicidade que nos mete polos ollos a idea de
corpos perfectos esqueléticos que non envellecen e mesmo con imaxes violentas…
Todas as mensaxes son negativas porque veñen dadas por unha sociedade
patriarcal.
Claro que é fermoso sentir un millón de bolboretas no
estómago cando estades namoradas. Pero esas bolboretas teñen ás, e as ás serven
para voar. Cada vez que unha desas ás escacha, estanvos cortando unha parte da
vosa liberdade individual. E escachan
tan facilmente!
Nas vosas ilustracións, nos vosos poemas, faciades fincapé no
último estadío da violencia machista. Chamábanos a atención ao profesorado os
vosos corazóns vermellos, partidos. Pero tedes que ter en conta que antes de
chegar aí hai moitos pasos, e o primeiro deles é a negación da liberdade.
Lembrade que só vós tedes esa liberdade individual e non podedes permitir que
vola neguen, que encerren ese millón de bolboretas nun pequeno cuarto sen luz.
Se esa habitación vai minguando, estanvos partindo en anaco as vosas ás, os
vosos azos, os vosos anceios.
Debemos seguir loitando para que as estatísticas cambien. E
para isto cómpre que os homes, os mozos, vós todos, entendades que home e
muller son seres humanos, dotados e dotadas de dignidade, sen privilexios;
necesitamos que vos unades na procura da xustiza social, na procura de ter
relacións sas e igualitarias entre homes e mulleres..
Para evitar que as mulleres sigan sendo observadas nos seus
traballos como obxectivos sexuais antes ca profesionais. Para que nas casas non
exista un reparto de xénero das tarefas, aínda que case sempre se negue en
público. Para que deixe de existir unha presión enfermiza para que as mulleres
manteñan un aspecto de mocidade.
Si. Son feminista. Porque o feminismo procura a igualdade.
Coidamos que última entrega, cando menos iso parece. Ogallá sigan chegando, por suposto novas contribucións. Hoxe deixámosvos os haikus de Celso Fernández Sanmartín, do noso director Uxío Grande e do profesor Luís Jar e a profa Gracia Santorum. As artistas, imprescindibles por suposto, Arancha e Mar.
Nova entrega de Haikus. Contamos con Antonio Reigosa, que escribe e ilustra, e cos de Xavier Queipo, e Rosa Huertas. Os dous primeiros están ilustrados pola profe Mare o último pola profe Arancha. Unha nova preciosidade:
Nova entrega de Haikus. Contamos con Xosé Cobas, que escribe e ilustra, e cos de Agustín Fernández Paz, Joan Manuel Gisbert e Mar Benegas. Estes tres están ilustrados pola profe Arancha. Unha nova preciosidade:
