Os e as científic@s do 2015

Xa está aquí a lista anual coas dez personalidades máis relevantes da ciencia. A recompilación, xerada pola publicación británica Nature con “moito debate” entre os seus xornalistas e editores, busca destacar aos investigadores que tiveron un papel esencial en temas que van desde o cambio climático á edición xenética de embrións. O cambio climático, a viaxe para obter imaxes e datos de Plutón, ou a loita contra o acoso sexual son só algúns dos motivos que converteron aos dez de Nature nos personaxes do ano. Unha vez máis, a revista publica unha recompilación que busca recoñecer ás persoas máis importantes para a ciencia en 2015.

Christiana Figueres.

Christiana Figueres

A líder que trazou o camiño para un novo acordo global sobre o clima

Figueres é a Secretaria Executiva da Convención Marco de Nacións Unidas sobre o Cambio Climático (CMNUCC). Membro do equipo de negociación de Costa Rica desde 1995, colaborou no deseño dos principais instrumentos para facer fronte ao cambio climático e tamén é unha promotora fundamental da participación activa de América Latina na Convención. Segundo Nature, esta costarriqueña utilizou “todas as súas habilidades políticas” para axudar a que os Gobernos asinen ohistórico acordo de París. As súas raíces, nun país en desenvolvemento, axudáronlle a superar o abismo entre nacións ricas e pobres, unha división que obstaculizou outras negociacións.

Junjiu Huang

O biólogo que editou o ADN de embrións humanos

En abril deste ano, Junjiu Huang publicou o primeiro informe sobre un embrión humano alterado por edición xenética. A noticia acendeu un gran debate ético. Con todo, Huang, un biólogo da Universidade de Sun Yat-sen en Guangzhou (China), decidiu manterse afastado da discusión pública. Este científico e o seu equipo usaron a técnica coñecida comoCRISPR/Cas9, unha ferramenta revolucionaria que permite alterar de maneira precisa e barata secuencias específicas do ADN.

Alan Stern.

Alan Stern

O científico planetario namorado de Plutón

Alan Stern, científico do Southwest Research Institute en Boulder,Colorado (Estados Unidos), é o investigador principal da misión New Horizons da NASA, que en xullo se converteu na primeira sonda en visitar Plutón. A nave pasou só 12.504 quilómetros por riba da superficie do planeta anano, nunha extraordinaria coreografía que permitiu obter imaxes e datos científicos, ademais de titulares en todo o mundo. Stern estivera preparando este día desde 1989, cando el e outros mozos investigadores comezaron a fraguar un plan para visitar o planeta distante.

Zhenan Bao.

Zhenan Bao

A enxeñeira química que fusiona a electrónica co corpo humano

En outubro, Zhenan Bao e o seu equipo demostraron que a pel artificial que deseñaran podía imitar o sentido do tacto. Os investigadores inspiráronse na pel humana, na que os nervios especializados actívanse máis rapidamente conforme a presión intensifícase e producen un código que o cerebro interpreta como un toque. Sensores táctilesanteriores requirían un aparello externo para xerar o código, pero no desenvolvido por Bao a presión altera a frecuencia de oscilación duns circuítos microscópicos feitos de nanotubos de carbono para xerar automaticamente o tipo de sinal correcto.

Ali Akbar Salelih

O xefe do programa nuclear de Irán que axudou a traer a calma

O 14 de xullo de 2015, Irán asinou un acordo con seis potencias mundiais para limitar o desenvolvemento nuclear do país, a cambio de levantar sancións internacionais de comercio. Se o acordo se aplica con éxito, algo que segundo Nature aínda parece afastado, podería aliviar anos de tensión internacional debidos aos presuntos intentos de Irán de construír armas nucleares. Ali Akbar Salehi, xefe da Organización de Enerxía Atómica de Irán, traballou estreitamente co seu homólogo estadounidense, o secretario de enerxía Ernest Moniz, para limar os aspectos técnicos deste acordo.

Joan Schmelz

A astrónoma que traballou para desenmascarar a un acosador sexual

Joan Schmelz.

Física solar, directora do Observatorio de Arecibo en Porto Rico e presidenta do Comité da Sociedade Astronómica Americana sobre a Condición da Muller na Astronomía, Joan Schmelz publicou un post en 2011 narrando o acoso que soportou ao comezo da súa carreira por parte dun supervisor. Tras isto, varias mulleres novas acudiron a ela para relatarlle os episodios de acoso que sufriran. As historias implicaban, en moitos casos, ao mesmo home, Geoff Marcy, un cazador de exoplanetas, catedrático da Universidade de California en Berkeley. Schmelz deulles apoio e púxoas en contacto. Segundo Nature, grazas en parte a estas presentacións, catro mulleres elevaron as denuncias que terminaron provocando a condena da Universidade e a renuncia do investigador.

David Reich

O científico que transformou a investigación do xenoma antigo

Este ano o xenetista David Reich probou que é posible explorar a historia humana a través da investigación do xenoma antigo en masa. En novembro, o seu grupo de investigación na escola Médica de Harvard, en Boston, presentou unha análise de 230 mostras de xenoma antigo que lles permitían identificar os xenes humanos que cambiaron durante a revolución do Neolítico. Detectaron variacións en 12 xenes relacionadas con trazos como a cor da pel e os ollos e a tolerancia á lactosa, entre outros. En xuño deste mesmo ano, o seu equipo describiu unha migración masiva de persoas Yamnaya en Europa Occidental, fai uns 5.000 anos, e argumentaron que podería ser a explicación á radiación das linguas indoeuropeas de Europa e Asia, un problema que desconcertou aos lingüistas durante décadas.

Mikhail Eremets

O físico do récord da electricidade

A finais de 2014, o físico Mikhail Eremets e o seu grupo de investigación no Max Planck Institute for Chemistry (Alemaña) descubriron indicios de que o sulfuro de hidróxeno, unha molécula moi común responsable do cheiro a ovos podres, permitía que a electricidade fluíse sen resistencia a 190 K (-83 °C), o que o convertía nun superconductor. En agosto de 2015 publicaban evidencias concluíntes que foron encomiadas como un paso de xigante na procura da superconductividad a temperatura ambiente e a trasmisión eléctrica sen perdas. De ser confirmado por outros grupos, este resultado representaría un enorme aumento da temperatura crítica que se pode obter a través das interaccións entre os electróns e as vibracións de cristal. O récord actual(en diboruro de magnesio) sitúase en 39 K.

Christina Smolke.

Christina Smolke

A bióloga que fermentou os opiáceos

En agosto de 2015 a científica Christina Smolke e o seu equipo anunciaban que conseguiran que un fermento producise dous compostos opiáceos a partir do azucre, grazas á introdución de ata 23 fragmentos de ADN modificado de plantas, bacterias e ratas. Osanalxésicos opiáceos son as sustancias máis poderosas para o tratamento da dor e normalmente só se poden conseguir a partir da chamada mapoula ou adormideira do opio (Papaver somniferum) cun proceso extremadamente longo e custoso e con efectos en ocasións impredicibles.

Brian Nosek.

Brian Nosek

O defensor da reproductibilidade

Cando Brian Nosek era un estudante graduado en psicoloxía experimental, comezou a traballar nun test de asociación implícita que buscaba explorar os rumbos inconscientes. Anos despois, cre que un dos sectores poboacionais que máis necesita recoñecer eses rumbos son os científicos. Por iso, cofundou o Centro para a Ciencia Aberta (COS, nas súas siglas en inglés) unha compañía sen ánimo de lucro que ofrece ferramentas para mellorar a metodoloxía. A compañía conseguiu moitos fitos este ano, como acumular 18 millóns de financiamento e contratar a un persoal de 68 membros. Pero, segundo Nature,a súa iniciativa máis ambiciosa é o Proxecto de Reproducibilidade, un intento de recomprobar distintos descubrimentos de 100 estudos psicolóxicos para eliminar posibles rumbos inconscientes. Nosek está a animar aos investigadores para adoptar prácticas que melloren a reproducibilidade, como o seguimento dos resultados e a publicación destes, sexan positivos ou negativos. En resumo, trátase de repensar a exactitude dos estudos psicolóxicos máis importantes feitos ata a actualidade.

Grazas, unha vez máis, ao Portal da Ciencia Galega.